Satori, een begrip uit het Zen boeddhisme, staat
voor de ervaring plotseling, als in een flits, betekenis te zien, een
teken, een aanwijzing – letterlijk: te begrijpen (“understanding”).
Satori vereist een bepaalde mentale staat van lege, open alertheid of
mushin (letterlijk: no-mind-ness), een geest die wakker is maar niet
specifiek gericht op iets. Het besef dat de betekenis, het beeld dat het
teken bevat, er al is en alleen nog ontdekt, gezien en (fotografisch)
genomen te worden.
Naar "De Verbeelding" Galerie | Verder naar Verbeelding - De Essentie
In een dergelijke staat van open alertheid is het voor de
'zen-fotograaf' niet moeilijk om heel snel door de dingen heen te
kijken, de essentie te ervaren en beelden te herkennen die iets lijken
te zeggen. Zo is dat ook met het resultaat ervan, dat de
beschouwer in een meditatieve staat brengt, de Verbeelding in werking
stelt en een gevoel van Satori kan bewerkstelligen. Zo hoeft het beeld
als zodanig geen intrinsieke betekenis te hebben, maar wel de geest vrij
te maken voor de innerlijke Verbeelding. Simpelweg omdat het getoonde
beeld voorgaande percepties doet vergeten, en bijdraagt aan het ontstaan
van de mentale staat waarin Satori kan plaatsvinden.
Als zodanig kunnen de beelden die in die mentale staat gezien worden en de resulterende foto’s vergeleken worden met haiku’s, de bekende 17-lettergrepige gedichten die door R.H. Blyth (Zen in English Literature and Oriental Classics, 1942) werden gedefinieerd als “the expression of a temporary enlightment, in which we see into the life of things”.
Of met koans – de raadselachtige puzzels die werden gebruikt door de vroege Zen meesters in het bereiken van Satori en in het onderrichten van hun studenten. Koans werden systematisch ingezet om de student tot de rand van zijn denken te brengen en hem zo rijp te maken voor de sprong naar de intuïtie. Daarbij groeit langzaam het inzicht van de student en verandert zijn visie op de wereld.
Lin-chi, die een van de meest begenadigde zenmeesters wordt genoemd, vat dat proces als volgt samen:
"Eerst zijn bergen bergen en rivieren rivieren,
vervolgens zijn de bergen geen bergen en de rivieren geen rivieren,
tenslotte zijn de bergen weer bergen en de rivieren rivieren."
In de eerste fase denkt de student dat er een objectieve werkelijkheid buiten zijn eigen geest bestaat. In de tweede fase komt hij tot het inzicht dat de wereld slechts in zijn eigen geest bestaat, dat hij die wereld zelf schept en dat die dus geen objectieve realiteit heeft. In de derde fase, die wordt bereikt in de verlichtingservaring, volgt het inzicht dat ook het denkende subject geen apart bestaan heeft en dat er slechts één ondeelbare werkelijkheid bestaat waarin geen sprake is van subject en object: alles is zoals het is, in een diepe eenheid. (Bron: Jos Stollman - Een geschiedenis van Zen).